डॉ.वसंत रामजी खानोलकर

डॉ.वसंत रामजी खानोलकर (जन्म: १३ एप्रिल, १८९५, मृत्यू: २९ ऑक्टोबर, १९७८)

डॉ. वसंत रामजी खानोलकर – एक असे नाव, जे भारतीय वैद्यकीय संशोधनाच्या इतिहासात सुवर्णाक्षरांनी कोरले गेले आहे. आधुनिक वैद्यकशास्त्राच्या या शिल्पकारांनी केवळ भारतीय वैद्यकीय शिक्षणाची पुनर्रचना केली नाही, तर संपूर्ण जगाला संशोधनाच्या नव्या वाटा दाखवल्या.

एका सामान्य कुटुंबात जन्मलेले खानोलकर लहानपणापासूनच अभ्यासू वृत्तीचे होते. त्यांनी लंडन विद्यापीठातून विज्ञान शाखेची पदवी मिळवली आणि १९१८ मध्ये वैद्यकीय शिक्षण पूर्ण केले. पॅथॉलॉजीतील त्यांचे गाढे ज्ञान आणि संशोधनातील नवनव्या कल्पनांमुळे ते सर्वांत कमी वयाचे ग्रॅहम रिसर्च स्कॉलर ठरले. भारतातील विविध प्रांतांतील आहारसवयी, जीवनशैली आणि त्याचा कर्करोगावर होणारा परिणाम यावर त्यांनी सखोल संशोधन केले. त्यांनी सेठ जी. एस. मेडिकल कॉलेज आणि के.ई.एम. रुग्णालयाला राष्ट्रीय तसेच आंतरराष्ट्रीय स्तरावर मान्यता मिळवून दिली. पाश्चात्त्य देशांच्या तुलनेत भारतीय वैद्यकीय शिक्षण मागे राहू नये म्हणून त्यांनी अभ्यासक्रमात मूलभूत बदल सुचवले. टाटा मेमोरियल रुग्णालयातील त्यांच्या संशोधनाने कर्करोगाच्या अभ्यासाला नवीन दिशा दिली. कुष्ठरोगाच्या जीवाणूंचा मज्जातंतूंवर होणारा परिणाम त्यांनी ऊती संवर्धनाच्या तंत्राने प्रयोगशाळेत सिद्ध केला. त्यांचे हे कार्य जागतिक स्तरावर इतके महत्त्वाचे ठरले की, सीबा फाउंडेशनने त्यांच्या कार्याचा गौरव करण्यासाठी विशेष परिसंवाद आयोजित केला. भारतामध्ये विकृतिशास्त्रज्ञांना एकत्र आणण्यासाठी त्यांनी ‘इंडियन असोसिएशन ऑफ पॅथॉलॉजिस्ट्स’ची स्थापना केली, ज्यामुळे १९५२ मध्ये ‘इंडियन कॅन्सर रिसर्च सेंटर’ अस्तित्वात आले. वैद्यकीय समस्यांचे अचूक विश्लेषण करणाऱ्या खानोलकरांना आंतरराष्ट्रीय स्तरावर प्रतिष्ठेचे पुरस्कार मिळाले आणि ‘इंटरनॅशनल युनियन अगेन्स्ट कॅन्सर’चे अध्यक्षपदही भूषविता आले. त्यांच्या कार्याची दखल घेत भारत सरकारने त्यांना पद्मभूषण सन्मानाने गौरवले. त्यांचे संपूर्ण आयुष्य वैद्यकीय संशोधन आणि विज्ञानाच्या सेवा करण्यासाठी वाहिले गेले. त्यांनी दाखवलेल्या मार्गावरून आजची नवीन पिढीही प्रेरणा घेत आहे आणि आपल्या देशाला नवनवीन शिखरांवर पोहोचवत आहे. अशा महान शास्त्रज्ञाला त्यांच्या जयंती निमित्त विनम्र अभिवादन!